گروه مهندسی علوم و صنایع غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحدهیدج (استان زنجان)

پذیرش تعداد کثیری از دانشجویان فارغ التحصیل رشته مهندسی علوم و صنایع غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد هیدج را درآزمون تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد تبریک عرض نموده و از درگاه ایزد منان برای تمامی عزیزان ، توفیق روز افزون ، بهروزی و سعادت در تمام مراحل زندگی از جمله در عرصه های علمی را خواستاریم .

آشنایی با برخی  از استانداردهای کاربردی مهم و مفید برای متخصصین و مهندسین علوم و صنایع غذایی

         ISO /IEC 17025

 يكي از استانداردهاي تخصصي است كه براي تشريح سيستم مديريت كيفيت آزمايشگاه ها تدوين شده است. اين استاندارد بين المللي نتيجه اجراي مجموعه الزامات ISO/IEC Guide 25 و EN 45001 است كه هم اكنون با توجه به تجربيات ناشي از اجراي دو استاندارد فوق جايگزين اين دو مي شود. اين استاندارد كه با همكاري كميته بين المللي الكترونيك (IEC ) و سازمان بين المللي استاندارد (ISO) تهيه شده است الزامات خود را در دو بخش سيستم مديريت كيفيت (فصل چهارم استاندارد) و نيازمندي هاي فني (فصل پنجم استاندارد) مطرح نموده است. در فصل چهارم استاندارد الزاماتي در خصوص سازمان، سيستم كيفيت، كنترل مستندات ، بازنگري قراردادها و..... مطرح شده كه الزامات مذكور با الزامات ISO 9001 مشابهت دارد. در فصل پنجم استاندارد الزامات فني در خصوص صلاحيت پرسنل، شرايط محيطي، روش هاي آزمون، تجهيزات و..... ذكر شده است.اين بخش از استاندارد نيازمندي هاي فني متعددي كه در ISO 9001 موجود نيستند را پوشش مي دهد.

انطباق سازمان با ISO/IEC 17025 صرفاً توسط مراجع اعتبار دهنده (AB  ) گواهي مي شود.

مزاياي بكارگيري استاندارد:1- ايجاد اطمينان در مشتريان در خصوص خدمات آزمايشگاه 2- كسب سهم بازار مشتريان داراي گواهينامه ISO/TS 16949 يا QS 9000 (طبق الزامات اين استاندارد در سازمانها دارنده گواهي مذكور موظف به استفاده از خدمات ازمايشگاه هاي داراي گواهي ISO/IEC17025 مي باشند ) 3- ايجاد قابليت اخذ تاييد صلاحيت فني از اداره استاندارد ملي 4- سازگاري با سيستم هاي مديريت كيفيت ISO 9001 ( به خصوص براي آزمايشگاههايي كه بخشي از يك سازمان بزرگ داراي گواهينامه ISO 9001 مي باشند ) 5- استفاده از مزاياي عمومي استقرار سيستم هاي مديريت كيفيت در سازمان ها.

        HACCP

  HACCP مجموعه الزامات مربوط به سيستم مديريت و بهداشت مواد غذايي است كه اين اصطلاح از ابتدا  “Hazard Analysis & Critical Control Point “ به معني تجزيه و تحليل خطر و كنترل نقاط بحراني گرفته شده است. براي اولين بار HACCP در سال 1971 در كنفرانس ملي حفاظت مواد غذايي مطرح شد. سپس در سال 1973 سازمان فضا نوردي آمريكا (ناسا) با همكاري شركت پيلسبوري اين سيستم را براي اطمينان از سلامت مواد غذايي فضا نوردي اجرا كردند. اين سيستم در سال 1985 به اطلاع عموم رسيد و در سال 1993 توسط كميسيون كدكس FAO/WHO پذيرفته شد. در سال 1377 اداره استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران آيين كار استفاده از HACCP را تحت عنوان استاندارد ملي 4557 منتشر كرد.

معرفی رشته تحصیلی مهندسی علوم و صنايع غذايي

(دانشگاه آزاد اسلامی واحد هیدج)

Food Science & Technology - Food Engineering

 مهندسی علوم و صنايع غذايي،‏ مجموعه ‏اي از علوم و فنون کنترل کیفی و مهندسی خطوط تولید مواد غذایی می باشد كه کنترل كيفيت فيزيكي، شيميايي و میکروبی محصولات و فرآورده های غذایی را از لحاظ تبديل و نگهداري، مورد توجه قرار داده و فرایند و خطوط تولید انواع فرآورده های غذایی و همچنین جمع ‏آوري، عمل ‏آوري، تبديل، تكميل، نگهداري و حمل و نقل اين محصولات را مورد بررسي قرار مي‏ دهد. هدف از ارائه برنامه آموزشي دوره های تخصصی رشته «مهندسي علوم صنايع غذايي»،تربيت نيروي انساني متخصص مورد نياز کشور براي اداره و توسعه واحد‌هاي صنايع غذايي و نظارت بر مراکز کنترل مواد غذايي، با توجه به اولويت‌هاي مورد نظر است. امنيت غذايي جزو مهم‌ترين اهرم‌هاي استراتژي ملي براي استقلال و خود کفايي است. استفاده بهينه از مواد غذايي و کاهش ضايعات آنها و مديريت صحيح بر منابع آن و نيز استفاده از علوم و فنون روز به منظور حفظ کيفيت و افزايش عمر نگهداري مواد غذايي نيازمند نيروهاي متخصص و کار آزموده در اين زمينه است. بديهي است نيل به اين هدف جز با در اختيار داشتن نيروي انساني متخصص که توانايي‌هاي خود را در محيط آموزش و علمي مناسب کسب نكرده باشد، امکان پذير نخواهد بود. لذا ضروري است در این خصوص متخصصين به گونه ای تربيت شوند که بتوانند در امور مربوط به مديريت، برنامه ريزي، نظارت، آموزش و تحقيق خدمت نمایند.علاوه بر اهميت حياتي ايمني در صنايع غذايي، امروزه اين صنايع همانند بسياري از صنايع ديگر، بايد قادر باشند تا مسير بسيار پيچيده و سختي را براي ارضاي تنوع‌طلبي مصرف‌کنندگان و همچنين رقابت در بازار های صنعتي و صادرات ملي و بین المللی را طي نمايند. در جهان امروز ،  استفاده از  آخرين  اکتشافات،  ُدانش‌ها و يافته‌هاي بشري و بهينه‌سازي آنها، افزايش راندمان و بهره‌وري را در اين صنعت به ارمغان آورده است. اين روش‌ها باعث گرديده تا فرآيندهاي صنايع غذايي ويژگي‌هاي بخصوصي را پيدا نمايد. اهم اين ويژگي‌ها عبارتند از: بهبود کيفيت ـ  تضمين کيفيت ـ بالا بردن ظرفيت توليد ـ کاهش مصرف انرژي ـ پايين آوردن دخالت نيروي انساني در فرآوري صنايع غذايي به منظور کاهش انواع آلودگي‌ها به جهت تضمين امنيت غذايي ـ کاهش ضايعات ـ افزايش راندمان و بهره‌وري و ...

بدیهی است امکان ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد ، دکترای تخصصی و تحصیلات تکمیلی بالاتر در داخل و خارج از کشور برای فارغ التحصیلان رشته مهندسی علوم و صنایع غذایی فراهم می باشد. 

*از طرفی با توجه به شرایط مساعد برای اشتغال فارغ التحصیلان مهندسی علوم و صنایع غذایی در استان زنجان و همکاری اساتید گروه با کارخانجات و واحد های تولیدی صنعت غذا ، بسیاری از دانشجویان این واحد دانشگاهی در صنعت غذا جذب و مشغول به کار شده اند.

 برخی از گرايش‌ های تخصصی مهندسی علوم و صنایع غذایی:

  - فناوري تبديل مواد غذايي :يکي از معضلات روز کشورهاي در حال توسعه از جمله ايران حجم بالاي ضايعات بخش کشاورزي و نيز عدم استفاده بهينه از فرآورده هاي جانبي اين بخش است. دانش و فناوري تبديل مواد اوليه کشاورزي، دامي و دريايي به محصولاتي با ارزش افزوده بالا و نيز قابليت نگهداري و بسته بندي آنها براي نگهداري در شرايط مختلف موضوع فعاليت اين گرايش است. همچنين تربيت نيروي انساني متخصص و محقق با توانايي‌هاي مديريتي و راهبردي و تحقيقاتي در زمينه هاي فوق از ديگر مأموريت‌هاي اين گرايش است.

- علوم مواد غذايي :علوم پايه مورد نياز در همه گرايش‌هاي مربوط به فرآوري و تبديل و مهندسي صنايع غذايي در گرايش علوم مواد غذائي مد نظر قرار مي گيرد. توانايي‌هاي علمي متخصصين مربوطه در اين گرايش، ساير گرايش‌ها و تخصص‌ها را قادر به اتخاذ تکنيک‌هاي صحيح مي نمايد. شيمي مواد غذايي، ميکروبيولوژي مواد غذايي، بيوشيمي و ساير خواص کيفي مواد غذايي محورهاي اصلي آموزش و تحقيق در اين گرايش هستند.

 - مهندسي علوم و صنايع غذايي :بومي سازي تجهيزات و تکنولوژي‌هاي روز مورد استفاده در صنايع غذايي و آشنايي دانشجويان به اصول طراحي و پايه‌هاي دانش فني، تجهيزات و ماشين آلات مورد استفاده در صنايع غذايي هدف اين گرايش است.

- بيوتکنولوژي مواد غذايي:روش‌هاي نوين علمي مورد استفاده در صنايع غذايي ، ارزش دهي به محصولات جانبي، استفاده بهينه از ضايعات و معرفي روش‌هاي بيوتکنولوژي در صنايع غذايي و محصولات و فناوري هاي مرتبط جزو اهداف اين گرايش است.

-مهندسی علوم و صنایع غذایی، تکنولوژی مواد غذایی، شیمی مواد غذایی ، میکروبیولوژی مواد غذایی و... گرایش های دیگر رشته مهندسی علوم و صنایع غذایی در مقاطع تحصیلات تکمیلی می باشند.

  زمينه‌هاي اشتغال فارغ التحصیلان مهندسی علوم و صنایع غذایی

فارغ التحصيلان رشته مهندسي علوم و صنايع غذايي پس از پايان تحصيلات، متناسب با توانايي‌هاي فردي و علمي خود، مي توانند مسئوليت‌هاي متفاوتي نظير: مديريت توليد کارخانجات،مسئوليت فني، مسئوليت آزمايشگاه‌ها، انجام فعاليت‌هاي تحقيقاتي براي بهبود کيفيت توليدات غذايي، ساخت محصولات جديد، افزايش توليد، کاهش ضايعات، بسته بندي و ارائه مشاوره علمي به واحدهاي توليدي و فعاليت‌هاي مرتبط ديگري را بر عهده گيرند. بديهي است که نقش متخصصان اين رشته در جلوگيري از اتلاف سرمايه‌هاي ملي، با کاهش ضايعات کشاورزي از طريق تبديل آنها به فرآورده هاي غذايي مطلوب و مورد تأييد استانداردهاي جهاني و ارزآوري از طريق صادرات اين محصولات بر هيچ کس پوشيده نيست.

برخی از پست های سازمانی متخصصین و مهندسین علوم و صنایع غذایی در کارخانه ها و واحد های تولیدی صنایع غذایی از قبیل ( کارخانه های تولید شیر پاستوریزه و فرآورده های آن، کارخانه های تولید بیسکوییت ، کیک و کلوچه، کارخانجات تولید انواع روغن خوراکی ،کارخانجات تولید فرآورده های گوشتی سوسیس و کالباس، کارخانه های تولید قند و شکر، کارخانه های تولید انواع کنسرو ها و غذاهای نیمه آماده،کارخانجات تولید آرد و ماکارونی، کارخانجات تولید انواع نوشابه ها و نوشیدنی ها، کارخانجات تولید شیرینی و شکلات و غیره) عبارتند از: مدیر کارخانه، مدیر تولید، مدیر کنترل کیفیت ، مدیر توسعه و تحقیقات، مسئول فنی ، کارشناس کنترل کیفیت، کارشناس تولید ، کارشناس توسعه و تحقیقات و غیره.

 فهرست برخی از نهاد ها وسازمان‌هايي كه فارغ‌التحصيلان اين رشته به غیر از کارخانجات تولید مواد غذایی مي‌توانند در آنها مشغول به كار شوند از اين قرار است:

 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي کشور:

1- انستيتو پاستور ايران 2- سازمان بهزيستي کشور3- شرکت سهامي دارو پخش 4- سازمان تأمين اجتماعي 5- شرکت توسعه ي صنايع پزشکي  6- انستيتو تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي کشور  7- فرهنگستان علوم پزشکي جمهوري اسلامي ايران و...

وزارت کشاورزی  و جهاد سازندگي

1- سازمان امور عشاير ايران 2- شرکت سهامي شير ايران  3- شرکت خدمات مهندسي جهاد سازندگي 4- شرکت سهامي شيلات ايران 5- سازمان دامپزشکي کشور 6- مؤسسه تحقيقات واکسن و سرم سازي رازي و...

 وزارت بازرگاني:

1- مرکزتوسعه صادرات ايران 2- سازمان گسترش خدمات بازرگاني  3- سازمان غله کشور  4- سازمان بازرسي و نظارت بر توزيع کالا

 وزارت کشاورزي:

1- مؤسسه مهندسي و زراعي 2- سازمان چاي کشور 3- شرکت سهامي کشت و صنعت شهيد بهشتي و شهيد رجايي 4- شرکت خدمات حمايتي کشاورزي

وزارت صنایع:

۱- سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ۲- نهاد های مرتبط با وزارت صنایع  ۳- کارخانجات تولید فرآورده های غذایی 4- پژوشکده های فناوری علوم و صنایع غذایی و ...

 و نهایتا" استفاده از تسهیلات بانکی کم بهره برای فارغ التحصیلان صنایع غذایی جهت احداث کارخانه های تولید محصولات و فرآورده های غذایی.